‘Innovatie is het kloppende hart van de energietransitie’

Loïc Tilman (Head of Innovation & Digitech bij Elia): Wat is traditioneel onze voornaamste opdracht? Alle energieverbruikers in dit land dag en nacht energiezekerheid bieden. Die energie werd tot nog toe vooral aangeleverd door kolen-, gas- en kerncentrales. Het aanbod bleef dus altijd behoorlijk constant en voorspelbaar. De energietransitie waar we voor staan zal die manier van werken helemaal omgooien. Op vlak van productie, infrastructuur en systeembeheer zullen we helemaal anders moeten gaan denken. En de snelheid waarmee die verandering gepaard gaat is gigantisch. De komende jaren zal een almaar groter gedeelte van onze energie van groene energiebronnen komen, en dat gedecentraliseerde aanbod fluctueert uiteraard veel sterker. Willen we onze klanten dezelfde energiezekerheid blijven aanbieden, dan moeten we ervoor zorgen dat we op een slimme manier de vraag afstemmen op de productie.

Daan Six (Research Program Manager bij VITO / EnergyVille): Het hele energie-ecosysteem is op korte tijd veel groter en complexer geworden. Het gaat lang niet meer uitsluitend over een eenvoudige “top-down” waardeketting met productie, transmissie, distributie en levering, maar een gedistribueerd “waardenetwerk”.  Vergelijk het gerust met een spinnenweb, waarbij elk draadje nuttig en nodig is om het web stabiel te houden. De energietransitie trekt ook spelers uit heel andere sectoren mee in het bad: van (elektrische) autobouwers tot producenten van (slimme) elektrische toestellen alsook start-ups die nieuwe energiediensten aanbieden. De behoefte aan innovatie is zo groot dat geen enkele speler die uitdaging alleen aankan, vandaar ook de samenwerking tussen een netwerkbeheerder zoals Elia en een onderzoeksinstelling zoals EnergyVille.

Loïc Tilman: We hebben bijvoorbeeld onderzocht in welke mate Elia vandaag al gigantische batterijen met een zeer grote opslagcapaciteit kan inzetten, als alternatief voor de ingrijpende aanpassingen aan onze netwerkinfrastructuur die de grotere schommelingen in de stroomaanvoer moeten opvangen. EnergyVille heeft daar al flink wat expertise in. Uit ons onderzoek hebben we geleerd dat batterijen momenteel de netbalans kunnen ondersteunen, maar de ontwikkeling van hoogspanningsinfrastructuur nog niet kan vervangen.

Daan Six: Wij hebben ons de afgelopen jaren onder andere gefocust op mogelijke bronnen van flexibiliteit waarmee we aan de slag kunnen gaan om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. We kijken dan naar industriële processen die we flexibel kunnen maken, maar ook naar de individuele consumenten die dankzij hun zonnepanelen ook een beetje producent worden. Maar we onderzoeken ook al geruime tijd hoe thuisbatterijen, elektrische wagens of slimme apparaten op termijn toelaten bijna automatisch in te spelen op het beschikbare energie-aanbod en de noden van het energiesysteem. Vandaag kunnen we flexibele vraag en aanbod van energie dankzij de nieuwste technologie almaar beter op mekaar afstemmen.

Loïc Tilman: Ons energiesysteem zal al maar complexer worden, maar toch willen we niet dat de gebruiker daar iets van merkt. Artificiële intelligentie zal daarom een belangrijkere rol spelen in de optimalisatie van het stroomverbruik. Lokale data en informatie van de consument kan ingezet worden om het verbruik van zoveel mogelijk toestellen en toepassingen automatisch af te stemmen op de totale stroomproductie. Dat begint bij de slimme meters, maar zal zich de volgende jaren ook vertalen in geconnecteerde toestellen die op basis van artificiële intelligentie zelf beslissen wanneer ze het best in- of uitgeschakeld worden. Op die wijze vermijden we gebruikspieken, dus ook een overbelasting van het net. De consument wint op zijn factuur en op zijn gebruikservaring.

Daan Six: Dat is inderdaad een bijzonder belangrijk aspect. De gemiddelde consument ligt niet echt wakker van de wijze waarop hij energie aangeleverd krijgt. Hij wil vooral zekerheid en comfort. Daarom geloof ik heel sterk in het energy as a service-verhaal: energie evolueert naar een dienst, waarbij de onderliggende technologie de gebruiker niet enkel volledig ontzorgt, maar hem of haar ook toelaat om zelf actief te participeren in de energiemarkt. Het enige dat je dan bijvoorbeeld moet doen is zelf een aantal voorkeuren of instellingen aangeven. Zo moet je de wasmachine bijvoorbeeld niet langer zelf in- of uitschakelen, maar je moet wel aangeven tegen wanneer die wasbeurt voor jou uiterlijk klaar moet zijn. Het systeem beslist dan zelf wanneer het optimale moment gekomen is om de wasmachine te starten. Hetzelfde kan toegepast worden op een elektrisch voertuig of een warmtepomp met een warmte-opslag. De digitalisering zet zich dus door tot bij de eindgebruiker, en zorgt voor een slim energieverbruik en een groter gebruiksgemak.

Loïc Tilman: Vorig jaar zaten we op een gemiddeld aandeel van zowat 18 procent, maar dat varieert uiteraard bijzonder sterk in functie van de weersomstandigheden. Op bepaalde dagen liep het aandeel zelfs al op tot 50 procent. Om die onvoorspelbaarheid te kunnen counteren, is technologische innovatie dus belangrijk, maar daarnaast zetten we ook zwaar in op internationale samenwerking. Zo investeren we bijvoorbeeld volop in een Europees netwerk van zogenaamde interconnectoren. Dat moet ervoor zorgen dat landen hun overschot aan groene stroom vlot kunnen transporteren naar landen die op dat moment een tekort hebben. Ook het versterken van het hoogspanningsnet is cruciaal. Het is duidelijk dat als we de doelstellingen uit de green deal willen halen en het aanbod hernieuwbare energie nog verder willen doen stijgen we op alle fronten zullen moeten veranderen. Innovatie zal het kloppend hart van die verandering zijn, waarbij het niet enkel om technologische verandering gaat. De energietransitie is een samenspel van economische en regelgevende evoluties met een belangrijke sociale en ecologische dimensie.